Azja to kulturowa i religijną mieszanka z dużym wpływem filozofii Konfucjusza. Mimo wszystko rozwinął się tam, ciekawy z naszego punktu widzenia, element. Pieniądze pogrzebowe, bo to o nich mowa, którym są palone lub chowane razem z ciałem zmarłego, mają pomóc spłacić „duchowe długi” po śmierci, zapewniając szczęście i przychylność zaświatów. Istnieje kilka rodzajów takich pieniędzy.
Chińskie pieniądze pogrzebowe
W szerokim ujęciu chińskie pieniądze pogrzebowe to bardzo stara i bogata tradycja. Rozpoczęła się około 1200 lat p.n.e., podczas trwania dynastii Shang, z której znaleziono grób z tysiącami muszli, które były wtedy traktowane jako środek płatniczy. Później wraz z zmarłym chowano amulety i prawdziwe monety, potem używano glinianych replik monet. Praktykowano również tworzenie drzewek pieniędzy, które zamiast liści posiadały monety (stąd wzięły się współczesne drzewka szczęścia). Następnie pojawiły się jedwabne pieniądze pogrzebowe, które z czasem zmieniły się w papierowe.
Papier Joss
Znany również jako papier kadzidlany, pieniądze duchowe lub złoty/srebrny papier to zazwyczaj małe arkusze papieru, które składa się w formie całopalnej ofiary. Czyni się to ku czci przodków, jak i dla bóstw. Podczas pogrzebów papier Joss jest palony lub zakopywany wraz z zmarłym, aby ten mógł spłacić długi ze swojego życia (można to uznać za formę odkupienia grzechów) lub mieć środki finansowe w życiu pozagrobowym. Swoją drogą ciekawe ile kosztuje nie-życie…
Te specyficzne pieniądze tradycyjnie były wykonane z grubego bambusowego papieru, czasem również ryżowego. Zazwyczaj występują w kształcie kwadratu lub prostokąta. Często posiadają dodatkowo kawałek przyklejonej folii metalicznej (złotą lub srebrną) oraz pieczęć.
Rodzaje pieniędzy duchowych
Pieniądze duchowe dzieli się na trzy główne kategorie (złoto, srebro i miedź). Przeznaczenie każdej kategorii musi być ściśle przestrzegane. W innym przypadku dojdzie do znieważenia duchów i nieszczęścia. Złoto (złotych papier Joss) przeznaczone jest dla bóstw. Srebro (srebrny papier Joss) dla duchów przodków oraz innych duchów. Natomiast miedź (monety z różnych materiałów, inaczej zwane cash) jest dla nowozmarłych oraz nieznanych duchów.
Szczegółowy podział papieru Joss wygląda następująco:
- Dabai Shoujin (大百壽金, dosł. „złoto długowieczności”): duże papierowe arkusze ze złotym, metalicznym prostokątem oraz wizerunkiem Fu, Lu i Shou (trzy bóstwa zwane trzema gwiazdami), można je ofiarować niebiańskim bóstwom
- Yijin (刈金, dosł. „cięte złoto”): pieniądze ze złotym, metalicznym prostokątem, które można ofiarować Bóstwom dowolnej rangi
- Jiujin (九金, dosł. „dziewięć złotych”): pieniądze z złotym metalicznym prostokątem i pieczęcią, czasami z chińskimi znakami, szczególnie popularne na południowym Tajwanie, kiedyś ofiarowane duchowym żołnierzom bóstw, obecnie popularne w kulcie przodków
- Xiaoyin (小 銀, dosł. „mniejsze srebro”): papierowe prostokąty ze srebrnym metalicznym prostokątem, palone dla bliskich krewnych, przodków i duchów.
- Jingyi (經衣, dosł. „nici i ubrania”): rodzaj papieru joss z nadrukowanymi na powierzchni wizerunkami „przedmiotów codziennie użytku”, takich jak ubrania, buty, kubki i nożyczki, które mogą być potrzebne zmarłym.
Piekielne banknoty (Hell Bank Note)
Bardziej współczesną formą papieru Joss są tzw. „piekielne banknoty” emitowane przez „Bank Piekieł” (Hell Bank Note). W istocie mają one służyć jako waluta w życiu pozagrobowym lub jako łapówka dla Yanluo (król piekła, który decyduje jak długo duch człowieka musi odbywać karę w piekle przed ponowny przyjściem na ziemię, formą reinkarnacji).
Samo słowo piekło (z ang. Hell) pochodzi spoza kultury chińskiej. Prawdopodobnie zostało zapożyczone od chrześcijańskich misjonarzy i utożsamiane z „królestwem podziemia” z taoizmu. Jednak jeśli chodzi o koncepcję „chińskiego piekła” to jest mu bliżej do czyśćca w chrześcijaństwie niż do piekła.
Na piekielnych banknotów najczęściej pojawia się wizerunek Yanluo lub Nefrytowego Cesarza (postać z chińskiej mitologii). Jednak wcześniejsze wersje znacznie częściej przedstawiają smoki, świątynie i krajobrazy. Wiele z tych banknotów posiada bardzo wysokie nominały (10 tys wzwyż), tłumaczone jest to tym, że piekło, tak jak Chiny od 1944 roku zmagały się z inflacją. W Chinach nastąpiła denominacja, ale w piekle wysokie nominały pozostały. Banknoty zwykle są wydawane na słabej jakości papierze z uwagi, że ostatecznie i tak zostaną spalone.
Koniec warto dodać, że te „rytualne banknoty” to całkiem dochodowy interes. Na samym Tajwanie zysk ze sprzedaży papieru Joss wyniósł około 400 mln dolarów.
Pieniądze Joss – podsumowanie
Różnorodność projektów papieru Joss, w tym piekielnych banknotów, jest bardzo, bardzo duża i prawdopodobnie można liczyć ją w milionach. Warto pamiętać, że w kulturze azjatyckiej nie ma osobnego podziału na papier Joss oraz piekielne banknoty. Te tzw. Hell Note to tylko kolejna forma papieru Joss. Nie są oficjalnym środkiem płatniczym, a jedynie tradycyjną ofiarą całopalną. Były również zakopywane razem ze zmarłym, aby zapewnić mu szczęście i dobrobyt po drugiej stronie.
Co do kolekcjonowania owych banknotów sprawa jest równie ciekawa. Kultura azjatycka, w tym chińska jest raczej negatywnie nastawiona do zbierania tych banknotów. Gdybyśmy dali papier Joss Chińczykowi, ten prawdopodobnie poczułby się urażony, ponieważ przekazywanie go żyjącym jest uznawane za wielka zniewagę, a niekiedy jest to forma rzucania klątwy w celu wezwania Króla Piekieł i odbierana jako życzenie śmierci. Monety pogrzebowe, które były pierwowzorem piekielnych banknotów, często wkładano do ust zmarłego. Powiązania tych pieniędzy z śmiercią i zmarłymi powoduje, że ich kolekcjonowanie w Chinach jest naznaczone tabu oraz uznawane za „coś strasznego”. Chińska tradycja mówi, że papier Joss powinien zostać spalony, inaczej przyniesie pecha i nieszczęście. Na zachodzie piekielne banknoty traktowane są jako „kulturowa ciekawostka” i często dodawane do kolekcji z uwagi na różnorodność i egzotyczność.
Źródła:
commons.wikimedia.org
culture.teldap.tw
vulcanpost.com
www.nationsonline.org